Εξοικονόμηση ενέργειας – ένα σύνθετο παζλ

Η Ελληνική ενεργειακή αγορά

 

Ο τομέας της ενέργειας συνιστά σημαντικό παράγοντα ανάπτυξης της Ελληνικής οικονομίας. Σίγουρα η χώρα μας βρίσκεται πολύ πίσω τόσο στην επάρκεια όσο και στην παραγωγή φθηνής ενέργειας. Τα κοιτάσματα λιγνίτη που έχουμε είναι χαμηλής αποδοτικότητας με ψηλό  κόστος κιλοβατώρας, το δε πετρέλαιο και φυσικό αέριο είναι εισαγόμενα και στοιχίζουν ακριβά. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι η χώρα βρίσκεται μόνιμα σε εξάρτηση  από τις γεωπολιτικές συγκυρίες. Η διείσδυση των Εναλλακτικών μορφών ενέργειας, από την άλλη,  δεν είναι αυτή που θα περίμενε κάποιος από μια χώρα με τόσα φυσικά πλεονεκτήματα.

Οι νέες εξελιγμένες ενεργειακές τεχνολογίες και οι διαχρονικές περιβαλλοντικές επιταγές, τα διεθνή και ευρωπαϊκά πλαίσια συνεργασίας αλλά και άλλες διακρατικές συμφωνίες και πρωτόκολλα, επιτάσσουν την  προσαρμογή και την εναρμόνιση της ελληνικής ενεργειακής αγοράς και του θεσμικού της πλαισίου με τις σύγχρονες διεθνείς τάσεις, αντιλήψεις και επιταγές.

 

Τομείς στους οποίους πρέπει να δοθεί βάρος είναι η αύξηση της παραγόμενης ενέργειας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), η αντίστοιχη μείωση της παραγόμενης ενέργειας από συμβατικές τεχνολογίες καύσης, η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας, η εξοικονόμησης  ενέργειας, η προστασίας του περιβάλλοντος και η αποφυγή της κλιματικής αλλαγής και των επιπτώσεων του φαινομένου του θερμοκηπίου.

 

Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα

Το μείγμα καυσίμου για όλη τη χώρα το 12μηνο από τον Απρίλιο του 2011 έως το Μάρτιο του 2012  ήταν σύμφωνα με την ανάλυση της ΔΕΗ:

 

Από  Λιγνίτη (46,01%),

Από Πετρέλαιο (8,20%)

Από Φυσικό Αέριο (26,62%)

Υδροηλεκτρική (5,73%)

Από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) (8,61%), και

Από Διασυνδέσεις (4,83%)

Εξοικονόμηση Ενέργειας και εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα

«Είναι πολύ ενδιαφέρον το ότι οι πιο εξαρτημένες από το πετρέλαιο χώρες της Ευρώπης είναι ταυτόχρονα και εκείνες με το οξύτερο δημοσιονομικό πρόβλημα». Με τη φράση αυτή σχολίασε αναγνώστης διεθνούς ιστοσελίδας τη γραφική παράσταση για την εξάρτηση από το πετρέλαιο, στην οποία η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση στην Ε.Ε., με ποσοστό 58% στην πρωτογενή παραγωγή ενέργειας. Από κοντά και η Ιρλανδία, Πορτογαλία (55%), Ισπανία (48%) και Ιταλία (46%), οι χώρες δηλαδή που αποτελούν την διαβόητη ομάδα PIIGS.

Βασικός παράγοντας βέβαια στην απεξάρτηση της χώρας μας από το πετρέλαιο και στη βελτίωση των οικονομικών της μεγεθών, εκτός από την χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι η εξοικονόμηση σε όλο το φάσμα της χρήσης της.

Η Εξοικονόμηση  Ενέργειας ταυτίζεται με την έννοια της ορθολογικής και αποδοτικής χρήσης της ενέργειας, χωρίς να περιστέλλουμε και να αναστέλλουμε ενεργειακές ανάγκες. Η Εξοικονόμηση της Ενέργειας βελτιώνει και δε μειώνει το επίπεδο διαβίωσης και είναι ενέργεια που δεν σπαταλιέται, δεν καταναλώνεται και που κατά συνέπεια δεν χρειάζεται να παραχθεί.

Το ενεργειακό πρόβλημα στα νησιά

Στην ηπειρωτική Ελλάδα λόγω της  παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από θερμικούς σταθμούς ΑΗΣ με καύσιμο κυρίως τον λιγνίτη , το φυσικό αέριο , τη βιομάζα και τα υδροηλεκτρικά το κόστος της  παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας είναι μικρότερο  σε αντίθεση με τα νησιά που δεν είναι διασυνδεδεμένα με τον Ελληνικό κορμό.  Στα νησιά που  το ρεύμα παράγεται  από εργοστάσια με καύσιμο το ντήζελ ή το μαζούτ με ψηλές τιμές αγοράς, το κόστος κιλοβατώρας είναι ανάλογα ψηλό  με επιπτώσεις  στους καταναλωτές και την οικονομία.

Η Ρόδος – Τεράστια κατανάλωση, καθόλου εξοικονόμηση

Στη Ρόδο η αύξηση της ζήτησης σε ηλεκτρική ενέργεια διπλασιάστηκε σε 15 χρόνια.  Η κατανάλωση ενέργειας το   1996 ήταν  393.205 KWh και το 2010 έφθασε τις   764.593 KWh.  Αυτό σημαίνει ότι μόνο από την  εισαγωγή πετρελαίου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στη Ρόδο το 2010 δαπανήθηκε ποσό € 122.743.875 σε μια εποχή οικονομικής κρίσης. Μία εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας της τάξης του 20% εκτός από τα προφανή περιβαλλοντικά οφέλη, θα απέφερε € 24.548.775 όφελος για την οικονομία της χώρας και βέβαια το ανάλογο όφελος  στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις (Οικολογικά Ροδιακά, 28 Σεπτεμβρίου 2011).

 

Η εξέλιξη της κατανάλωσης στη Ρόδο από το 1996 έως το 2010

Γίνεται σαφές ότι είναι μείζονος σημασίας  για τα νησιά α) η διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην άμεση κατανάλωση των νοικοκυρών και των επιχειρήσεων β) η εξοικονόμηση ενέργειας  σε όλους τους τομείς των δραστηριοτήτων μας και κυρίως  στις κατοικίες στις  επιχειρήσεις, στα δημόσια κτήρια και στις μεταφορές, κ.α.,  γ) Σύνδεση  των νησιών με την ηπειρωτική Ελλάδα το συντομότερο δυνατό.

Το  πρόγραμμα « PROMISE»

 

Σκοπός του προγράμματος αυτού είναι να πληροφορήσει και να υποδείξει τρόπους για μία ενεργειακά αποδοτική συμπεριφορά των καταναλωτών στα νησιά. Στο πλαίσιο λοιπόν συνάντησης εργασίας στο Ακταίον, στις 10 Ιουλίου 2012,  του Ενεργειακού Γραφείου Αιγαίου (σύμβουλοι στον ενεργειακό σχεδιασμό) με φορείς της Ρόδου όπως τεχνικές εταιρείες, υπεύθυνοι ΟΤΑ και οικολογικές οργανώσεις  κατέληξαν στα παρακάτω συμπεράσματα – ανάγκες :

Διαμόρφωση ενός σχεδίου δράσης για την ευαισθητοποίηση και την εφαρμογή πρακτικών εξοικονόμησης ενέργειας  με  συμμετοχικό σχεδιασμό βασισμένο στην συνεργασία μεταξύ ομάδων φορέων και πολιτών (καταναλωτών).

Διαμόρφωση ενός κοινού οράματος και μιας στρατηγικής για την προώθηση των ιδεών και πρακτικών σχετικά με την αντιμετώπιση των ενεργειακών προβλημάτων και αλλαγής μεθόδων και συμπεριφοράς των καταναλωτών.

Προσδιορισμός τομέων όπου μπορούν εύκολα και με μικρό κόστος να εφαρμοσθούν πράσινες πρακτικές εξοικονόμησης ενέργειας.

Πρόγραμμα και  μεθοδολογία προσέγγισης των καταναλωτών και ενός μοντέλου εφαρμογής μεθόδων στην πράξη για εξαγωγή συμπερασμάτων.

Κανάλια διάχυσης των πληροφοριών από επαγγελματικούς θεματικούς φορείς και εξειδικευμένα στελέχη δημοσίων Υπηρεσιών, επιχειρήσεων και ΜΚΟ (Μη κυβερνητικών οργανώσεων).

 

Η δεύτερη συνάντηση στο Ακταίον στις 10 Ιουλίου

Οι συμμετέχοντες  στη συνάντηση αυτή  χωρίστηκαν σε διάφορες θεματικές ομάδες και κατέγραψαν ξεχωριστά τις πρώτες τους ιδέες για τον τρόπο της προσέγγισης και ενημέρωσης  των καταναλωτών  στο θέμα της εξοικονόμησης ενέργειας. Από την συνεργασία αυτών των ομάδων προέκυψε κατ΄αρχήν ένα  κοινό όραμα και ένα  σλόγκαν. Οι προτάσεις και οι ιδέες των ομάδων βρίσκονται στο στάδιο της επεξεργασίας.

Το όραμα

Εξοικονόμηση ενέργειας κατά 20% μέχρι το 2020

« Μαθαίνουμε, μειώνουμε ενέργεια, και οφελούμαστε όλοι»

Το Σλόγκαν

ΜΑΘΑΙΝΩ – ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ – ΚΕΡΔΙΖΩ

 

Οι προτάσεις των Οικολογικών οργανώσεων

Στην κρίσιμη αυτή περίοδο της οικονομικής κρίσης, η ομάδα των οικολογικών οργανώσεων στην οποία συμμετείχε « Ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος της Ρόδου και η ΑΜΚΕ «Εθελοντές για το Περιβάλλον και τον Πολιτισμό» προσδιόρισε  μερικούς  βασικούς τομείς της οικονομίας όπου οι πολίτες-καταναλωτές μπορούν να εφαρμόσουν  εύκολα πρακτικές εξοικονόμησης ενέργειας. Το όφελος  είναι τριπλό :  ατομικό  όφελος του καταναλωτή, εξοικονόμηση πόρων για την οικονομία μας,   βελτίωση των συνθηκών του κλίματος του πλανήτη μας.

Οι κυριότεροι τομείς είναι:

α) οικοδομικός  (βιοκλιματικά κτήρια και ενεργειακή αναβάθμιση παλαιών κατοικιών)

β) Έξοικονόμηση ενέργειας στα νοικοκυριά.

γ) Οι μεταφορές και η  χρήση του αυτοκινήτου

δ) Η κατανάλωση νερού

δ) Η διαχείριση των απορριμμάτων (Ανακύκλωση) κ.α.

Εξειδικευμένες πρακτικές λύσεις  μπορούν να παρουσιασθούν από ειδικευμένα στελέχη που θα συμμετέχουν στην εκστρατεία ενημέρωσης και θα παρουσιασθούν σε όλους τους καταναλωτές ( νοικοκυριά,  σχολεία, επιχειρήσεις) αλλά και σε εργαζόμενους στις δημόσιες επιχειρήσεις και υπηρεσίες των ΟΤΑ.

 

Εξοικονόμηση ενέργειας στα κτήρια

Ο τομέας των κτηρίων και των μεταφορών αποτελούν τους μεγαλύτερους καταναλωτές ενέργειας στη χώρα. Τα κτήρια στην Ελλάδα ευθύνονται περίπου για το 36% της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης ενώ, κατά την περίοδο 2000–2005, αύξησαν την ενεργειακή τους κατανάλωση κατά περίπου 24%, μία από τις μεγαλύτερες αυξήσεις στην Ευρώπη.

Ένας από τους βασικούς λόγους για τους οποίους τα ελληνικά κτήρια είναι ιδιαιτέρως ενεργοβόρα είναι η παλαιότητά τους και η μη ενσωμάτωση σύγχρονης τεχνολογίας σε αυτά, λόγω έλλειψης σχετικής νομοθεσίας τα τελευταία 30 χρόνια.

Περισσότερα από αυτά τα κτήρια αντιμετωπίζουν θέματα όπως:

• μερική ή παντελή έλλειψη θερμομόνωσης, παλαιάς τεχνολογίας κουφώματα (πλαίσια/μονοί υαλοπίνακες),
• ελλιπή ηλιοπροστασία των νότιων και δυτικών όψεών τους,
• μη επαρκή αξιοποίηση του υψηλού ηλιακού δυναμικού της χώρας,
• ανεπαρκή συντήρηση των συστημάτων θέρμανσης/κλιματισμού με αποτέλεσμα χαμηλή απόδοση.

Σημαντική παράμετρος, επίσης, που καθορίζει την ενεργειακή απόδοση ενός κτηρίου είναι η συμπεριφορά των ενοίκων. Η ελλιπής ενημέρωση των χρηστών-κατοίκων σε θέματα ορθολογικής χρήσης και διαχείρισης της ενέργειας, οδηγεί συχνά σε σπάταλες συμπεριφορές όπως η εγκατάσταση μεμονωμένων κλιματιστικών συστημάτων χωρίς μελέτη, η χρήση συσκευών χαμηλής απόδοσης, ή μη συντήρηση του συστήματος θέρμανσης, κ.α.

Στα νοικοκυριά

Τα  περιθώρια εξοικονόμησης ηλεκτρικής ενέργειας στα νοικοκυριά είναι αρκετά μεγάλα και ο στόχος της  μείωσης κατά 20% είναι εφικτός. Τομείς που πρέπει να προσεχθούν είναι

α) Η κατάλληλη θερμομόνωση του κτιρίου β) η αξιοποίηση του ήλιου για την θέρμανση των χώρων και η σωστή λειτουργία του συστήματος θέμανσης που χρησιμοποιείτε, γ) το ίδιο ισχύει για την ψύξη και τον κλιματισμό  με την  χρήση ανεμιστήρων οροφής ή κλιματιστικά ενεργειακής κατηγορίας Α (inverter), δ) στον φωτισμό,  ε) στις ηλεκτρικές συσκευές (θερμοσίφωνες, κουζίνες, πλυντήρια,ψυγεία, μικροσυσκευές κ.ά)

 

Μεταφορές –αυτοκίνητο

Η εξοικονόμηση ενέγειας στις μεταφορές και η χρήση φιλικών γιατο περιβάλλον καυσίμων (βιομάζας) είναι ιδιαίτερα σημαντική για λόγους οικονομίας αλλά και μείωσης των ατμοσφαιρικών ρύπων.  Στα αυτοκίνητα οφείλεται ένα μεγάλο ποσοστό του φαινομένου του θερμοκηπίου από τους ρύπους που εκπέμπουν. Γι΄αυτό η ΕΕ δίνει ιδιαίτερη προσοχή και προωθεί τις νέες αντιρρυπαντικές τεχνολογίες για τα αυτοκίνητα.  Ηδη κυκλοφορούν υβριδικά αλλά και ηλεκτρικά αυτοκίνητα ιδίως στις μεγαλουπόλεις.  Αλλά τα συμβατικά είναι ακόμα τα περισσότερα και εκεί πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας για την μείωση των καυσίμων και των ρύπων.

Η συμπεριφορά μας από την άλλη ως οδηγοί και καταναλωτές  μπορεί να αυξήσει ή να μειώσει την κατανάλωση καυσίμου. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για μια πιο οικολογική και οικονομική οδήγηση και ένα πιο αποδοτικό τρόπο σχεδιασμού των μετακινήσεων μας. Εννοείται βέβαια ότι η καλύτερη λύση όταν αυτό είναι εφικτό είναι να αφήσουμε το αυτόκινητό μας και να μετακινηθούμε με Μέσα Μαζικών Μεταφορών (ΜΜΜ).

 

Υδροδότηση

Λίγοι και λίγες από μας συνειδητοποιούν ότι καταναλώνοντας νερό καταναλώνουμε ταυτόχρονα και ενέργεια. Η αλήθεια είναι ότι μεγάλες ποσότητες ενέργειας απαιτούνται για να αντληθεί,  να μεταφερθεί  και να  διανεμηθεί το νερό σε κάθε οικία ή επιχείρηση. Η συνειδητή οικονομία στην κατανάλωση νερού εκτός της εξοικονόμησης του ίδιου του φυσικού αυτού  πόρου  που βρίσκεται σε ανεπάρκεια, εξοικονομεί  εξίσου και  μεγάλη ποσότητα  ενέργειας.

 

Απορρίμματα και ενέργεια

Ένας άλλος τομέας που οι καταναλωτές δε συνδυάζουν εύκολα με την κατανάλωση ενέργειας είναι τα απορρίμματα. Η σωστή διαχείριση των απορριμμάτων όμως μπορεί να οδηγήσει και σε εξοικονόμηση ενέργειας. Η εφαρμογή των τριών R (Reduce, Reuse, Recycle) δηλαδή μειώνω την παραγωγή σκουπιδιών, επαναχρησιμοποιώ είδη αντί να τα απορρίπτω και ανακυκλώνω, είναι ένας πολύ καλός κανόνας για να προσφέρουμε τόσο στο θέμα των απορριμμάτων όσο και στη εξοικονόμηση ενέργειας.

Ο τρόπος είναι σχετικά απλός. Μικρότερη παραγωγή σκουπιδιών σημαίνει λιγότερη κατανάλωση ενέργειας για να παραχθούν προϊόντα από πρώτες ύλες. Σημαίνει επίσης μικρότερη κατανάλωση για τη διαχείριση των απορριμμάτων. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με την επανάχρηση. Χρησιμοποιώντας ξανά τα διάφορα προιόντα σημαίνει ότι δεν τα απορρίπτουμε οπότε ισχύουν και εδώ τα παραπάνω. Όσο αφορά την ανακύκλωση, ξέρουμε ότι η παραγωγή πρώτων υλών από ανακυκλωμένα υλικά παρά από καινούργιες πρώτες ύλες μπορεί να συμβάλει σε εξοικονόμηση ενέργειας μέχρι και 95%.

Τα απλά συμπεράσματα

Είναι φανερό από τα παραπάνω ότι η εξοικονόμηση ενέργειας είναι από τη μια πλευρά εφικτή από την άλλη απαραίτητη. Οι εκπομπές ρύπων και αερίων του θερμοκηπίου που συμβάλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου και της κλιματικής αλλαγής πρέπει να μειωθούν και μάλιστα γρήγορα και σε μεγάλο βαθμό. Αυτό δεν αφορά όμως μόνο τους άλλους, αφορά κυρίως εμάς ως καταναλωτές, ως τόπος και  ως χώρα.

Δυστυχώς στη χώρα μας και ακόμα περισσότερα στο Ν. Αιγαίο και στα Δωδεκάνησα δε γίνεται σχεδόν καμία προσπάθεια για εξοικονόμησης ενέργειας μέσα από τους παραπάνω πέντε τρόπους. Η αδράνεια σε αυτόν τον τομέα είναι χαρακτηριστική βέβαια της έλλειψης οράματος που διακρίνει τις εθνικές αλλά και τις τοπικές ηγεσίες οι οποίες θεωρούν ότι τα θέματα αυτά είναι εκτός των αρμοδιοτήτων τους.

Είναι επιτακτική ανάγκη να διαμορφωθούν εθνικά,  περιφερειακά και τοπικά σχέδια για την εξοικονόμηση ενέργειας, με μετρήσιμους στόχους και αποτελέσματα. Τα σχέδια αυτά εάν είναι αποτελεσματικά θα συνεισφέρουν  στους εθνικούς και ευρωπαϊκούς στόχους  για ενεργειακή ασφάλεια, αποδοτικότητα, επάρκεια και περιβαλλοντική ευθύνη.