Προστατευόμενες περιοχές: Προβλήματα και προοπτικές

Εισαγωγή

Η Ελλάδα είναι μία από τις πιο πλούσιες χώρες, από άποψη βιοποικιλότητας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ανάγκη για προστασία και ανάδειξη της χλωρίδας και πανίδας όπως επίσης των φυσικών οικοτόπων οδήγησε στη δημιουργία των προστατευομένων φυσικών περιοχών και στη λήψη πολιτικών, νομοθετικών, οργανωτικών, χρηματοδοτικών μέτρων για την αποτελεσματική διαχείριση τους.

Στη συνέχεια γίνεται μία προσπάθεια να παρουσιαστούν το πλαίσιο λειτουργίας, η υπάρχουσα κατάσταση, τα προβλήματα και οι προοπτικές των προστατευομένων περιοχών.

1. Η δημιουργία του δικτύου προστατευόμενων περιοχών

Για να αντιμετωπιστούν οι ιδιαίτερες προκλήσεις που παρουσιάζουν οι οικότοποι και τα είδη της Ευρώπης, σχεδιάστηκε η ευρωπαϊκή Οδηγία για τη διατήρηση των φυσικών οικότοπων καθώς και της άγριας χλωρίδας και πανίδας (92/43/ΕΟΚ). Το μέτρο που επιλέχθηκε από τα κράτη-μέλη ήταν η δημιουργία ενός συνεκτικού οικολογικού δικτύου Ειδικών Ζωνών Διατήρησης (Special Areas of Conservation – SACs) με την ονομασία Natura 2000. Το δίκτυο αυτό περιλαμβάνει επίσης και τις Ζώνες Ειδικής Προστασίας (Special Protection Areas – SPAs) που είχαν οριστεί με βάση την Κοινοτική Οδηγία για τη διατήρηση των άγριων πουλιών (79/409/ΕΟΚ).Οι Ειδικές Ζώνες Διατήρησης χαρακτηρίζονται μετά από μία διαδικασία τριών σταδίων. Στο πρώτο στάδιο, τα Κράτη-Μέλη είχαν την υποχρέωση να απογράψουν τους τύπους οικοτόπων και τα είδη χλωρίδας και πανίδας και να αποστείλουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή έναν κατάλογο προτεινόμενων περιοχών.Κατά τη διάρκεια της πρώτης αυτής φάσης (1994-1996), καταγράφτηκαν οι περιοχές της Ελλάδας με ιδιαίτερο οικολογικό ενδιαφέρον. Σε κάθε περιοχή υποδείχθηκαν οι συγκεκριμένοι τύποι οικοτόπων με την έκταση που καταλαμβάνουν (εντός αυτής της περιοχής), καθώς και τα συγκεκριμένα είδη φυτών και ζώων των παραρτημάτων με τα πληθυσμιακά δεδομένα τους.Η δεύτερη φάση, η οποία δεν έχει ολοκληρωθεί, έχει ως αντικείμενο τη δημιουργία ενός Καταλόγου Τόπων Κοινοτικής Σημασίας (List of Sites of Community Importance- SCIs). Στη συνέχεια και με τη συνεργασία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και μια διαδικασία επιστημονικής αξιολόγησης  θα οριστεί ο τελικός κατάλογος περιοχών του δικτύου.Στην Ελλάδα συνολικά αναγνωρίστηκαν 110 τύποι οικοτόπων, 39 είδη φυτών και 76 είδη ζώων. Με βάση την κατανομή αυτή, καταγράφηκαν 296 περιοχές που περιέχουν τύπους οικοτόπων και είδη της Οδηγίας, μετά από αξιολόγηση σύμφωνα με κριτήρια που καθορίστηκαν από την Οδηγία. Ο κατάλογος αυτών των περιοχών, γνωστός και ως «Επιστημονικός Κατάλογος» αποτέλεσε μία επιστημονική βάση αναφοράς για τον Εθνικό Κατάλογο, για τις εθνικές αρχές, αλλά και για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι 296 περιοχές κάλυπταν έκταση που εκτιμάται ότι ανέρχεται σε περίπου 30.000.000 στρέμματα. Στην έκταση αυτή των 30.000.000 στρεμμάτων περιέχονται και μεγάλες θαλάσσιες εκτάσεις (περίπου 6.000.000 στρέμματα), καθώς και εσωτερικά ύδατα (περίπου 1.500.000 στρέμματα). Το χερσαίο τμήμα, συμπεριλαμβανομένων και των εσωτερικών υδάτων εκτιμάται σε ποσοστό περίπου 18,2 % της συνολικής γεωγραφικής επιφάνειας της χώρας. Στην παρούσα φάση έχει οριστικοποιηθεί ο «Εθνικός Κατάλογος» που περιλαμβάνει συνολικά 150 περιοχές SPA (Περιοχές Ειδικής Προστασίας της Ορνιθοπανίδας) και 239 περιοχές SCI (Τόποι Κοινοτικής Σημασίας) (ορισμένες από αυτές εν όλω ή εν μέρει είναι και περιοχές SPA). Οι περιοχές SPA που έχουν κοινοποιηθεί στην Ε.Ε. από την Ελλάδα εντάσσονται αυτόματα βάσει της Οδηγίας των Οικοτόπων στο δίκτυο Natura 2000.

 

2. Η σημερινή κατάσταση.

2.α. Οι Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών

Το 2002, με το Νόμο 3044 ιδρύθηκαν οι εξής Φορείς  Διαχείρισης:
1)      Φ.Δ. Δέλτα Έβρου
2)     Φ.Δ. Δάσους Δαδιάς
3)     Φ.Δ. Λίμνης Κερκίνης
4)     Φ.Δ. Λιμ/σας Μεσολογγίου
5)     Φ.Δ. Δέλτα Αξιού – Λουδία – Αλιάκμονα
6)     Φ.Δ. Λιμνών Κορώνειας – Βόλβης
7)     Φ.Δ. Εθνικού Θαλασσίου Πάρκου Αλοννήσου – Β. Σποράδων
8)     Φ.Δ. Δέλτα Νέστου – Βιστωνίδας – Ισμαρίδας
9)     Φ.Δ. Όρους Πάρνωνα και υγροτόπου Μουστού
10)   Φ.Δ. Λίμνης Παμβώτιδος Ιωαννίνων
11)   Φ.Δ. Υγροτόπων Αμβρακικού
12)   Φ.Δ. Υγροτόπων Κοτυχίου – Στροφυλιάς
13)   Φ.Δ. Εθνικών Δρυμών Βίκου – Αώου και Πίνδου
14)   Φ.Δ. Εθνικού Δρυμού Πρεσπών
15)   Φ.Δ. Εθνικού Δρυμού Αίνου
16)   Φ.Δ. Εθνικού Δρυμού Ολύμπου
17)   Φ.Δ. Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς
18)   Φ.Δ. Εθνικού Δρυμού Παρνασού
19)   Φ.Δ. Εθνικού Δρυμού Πάρνηθας
20)  Φ.Δ. Εθνικού Δρυμού Οίτης
21)   Φ.Δ. Στενών και εκβολών Καλαμά
22)   Φ.Δ. Χελμού – Βουραϊκού
23)   Φ.Δ. Οροσειράς Ροδόπης
24)   Φ.Δ. Καρπάθου – Σαρίας
25)   Φ.Δ. Κάρλας – Μαυροβουνίου – Κεφαλόβρυσου Βελεστίνου

Υπάρχουν επίσης δύο Φορείς Διαχείρισης (του Εθνικού Θαλασσίου Πάρκου Ζακύνθου και του Εθνικού Πάρκου Σχινιά) που έχουν ιδρυθεί με Προεδρικά Διατάγματα. Η πλειοψηφία στα Διοικητικά Συμβούλια όλων των φορέων διαχείρισης ανήκει σε εκπροσώπους των τοπικών κοινωνιών. Συμμετέχουν εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας, τοπικών επαγγελματικών συλλόγων, εξειδικευμένων στο αντικείμενο και στο χώρο επιστημόνων που στην πλειονότητα τους προέρχονται από τα πλησιέστερα ΑΕΙ, εκπρόσωποι των περιβαλλοντικών ΜΚΟ, όπως επίσης εκπρόσωποι της περιφέρειας και των συναρμοδίων υπουργείων.

2.β. Ειδικά Προγράμματα για τις Προστατευόμενες Περιοχές

Εκτός από τις προσπάθειες διαχείρισης που καταβάλλονται στις περιοχές που έχουν ιδρυθεί φορείς διαχείρισης, έχουν τεθεί σε εφαρμογή μία σειρά προγράμματα και δράσεις που αφορούν όλες τις προστατευόμενες φυσικές περιοχές και κυρίως αυτές που δεν έχουν ενταχθεί στους φορείς διαχείρισης. Τα προγράμματα αυτά χρηματοδοτούνται από εθνικούς πόρους (ΕΤΕΡΠΣ). Ακολουθούν όλους τους αποδεκτούς κανόνες διαφάνειας (Δημόσια πρόσκληση, υποβολή προτάσεων με βάση συγκεκριμένο τεχνικό δελτίο, αντικειμενική αξιολόγηση από επιτροπή εμπειρογνωμόνων, δημοσίευση αποτελεσμάτων κλπ).Τα προγράμματα που αφορούν τη διαχείριση των προστατευόμενων περιοχών και έχουν προκηρυχθεί από τον Ιούλιο του 2002 έως τον Ιούλιο του 2003 είναι:

Α. Προστασία Περιβάλλοντος και Βιώσιμη Ανάπτυξη.

Οι στόχοι του προγράμματος ήταν:
α) Η ενημέρωση- ευαισθητοποίηση,
β) Παρακολούθηση (monitoring), αποκατάσταση, αναβάθμιση προστατευομένων περιοχών,
γ) Υιοθεσία περιοχών, επιτήρηση, πρόληψη, φύλαξη,
δ) Προώθηση της τοπικής βιώσιμης ανάπτυξης.

Τελικοί δικαιούχοι του προγράμματος ήταν:
1) οι ΟΤΑ,
2) ΜΚΟ (περιβαλλοντικές οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στις συγκεκριμένες περιοχές,
3) ΑΕΙ ( τα πανεπιστημιακά τμήματα που έχουν ως αντικείμενο το περιβάλλον όπως και πανεπιστημιακοί- εμπειρογνώμονες σε θέματα περιβαλλοντικής προστασίας).

Το συνολικό πρόγραμμα ήταν ύψους 2,2 δις δρχ.Στο πρόγραμμα «Προστασία Περιβάλλοντος και Βιώσιμη Ανάπτυξη» υπεβλήθησαν συνολικά 289 προτάσεις. Οι βασικοί φορείς υλοποίησης των προτάσεων αυτών ήταν 151 πρωτοβάθμιοι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), 23 Νομαρχιακές Αυτοδιοικήσεις (ΝΑ), 64 περιβαλλοντικές Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις (ΜΚΟ) και 51 Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΑΕΙ). Η προκήρυξη του προγράμματος καθόριζε ως επιλέξιμο στοιχείο τη συνεργασία τοπικών φορέων. Για τη διατύπωση και την υλοποίηση των προγραμμάτων, ως συνεργαζόμενοι συμμετέχουν 132 πρωτοβάθμιοι ΟΤΑ, 40 ΑΕΙ, 98 περιβαλλοντικές ΜΚΟ και 42 άλλοι τοπικοί φορείς, οργανώσεις και επιχειρήσεις. Οι προτάσεις κάλυψαν πάνω από 300 περιοχές από όλη την Ελληνική επικράτεια.

Β. Τρίτη Ηλικία και Περιβάλλον

Το πρόγραμμα χρηματοδοτούσε ΚΑΠΗ, για τα έξοδα της επίσκεψης στις περιοχές αυτές. Κάθε ΚΑΠΗ μπορούσε να χρηματοδοτηθεί έως 11.700 Ευρώ.

Στο πρόγραμμα «Τρίτη ηλικία και Περιβάλλον» υπεβλήθησαν για ένταξη 264 προτάσεις από αντίστοιχα ΚΑΠΗ της χώρας.

Γ. Μαθητές και περιβάλλον

Το πρόγραμμα αυτό αφορούσε στην «πενταήμερη» της τρίτης λυκείου. Παρείχε  οικονομικά και τεχνικά κίνητρα ώστε η συγκεκριμένη εκδρομή να συνδυαζόταν με την επίσκεψη σε περιοχές ιδιαίτερης περιβαλλοντικής αξίας η παραδοσιακών οικισμών. Η οικονομική ενίσχυση του ΥΠΕΧΩΔΕ στα σχολεία που θα εντάσσονταν στο πρόγραμμα κάλυπτε τα έξοδα της επίσκεψης που δεν μπορούσαν να ξεπεράσουν τα 3.000 Ευρώ.Στο πρόγραμμα αυτό υπεβλήθησαν προτάσεις από 308 σχολεία από όλη την Ελλάδα.

Δ. Αθλητισμός και περιβάλλον

Το αντικείμενο του προγράμματος ήταν η διοργάνωση αθλητικών γεγονότων συμβατών με το περιβάλλον, σε περιοχές ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Το πρόγραμμα απευθύνονταν σε μικρά αθλητικά σωματεία. Η οικονομική ενίσχυση του ΥΠΕΧΩΔΕ, για τα έξοδα των αθλητικών γεγονότων,  δεν μπορούσε να ξεπεράσει τα  11.700 Ευρώ ανά πρόταση.

Στο πρόγραμμα  υπεβλήθησαν 185 προτάσεις από αντίστοιχα αθλητικά σωματεία όλης της  χώρας.

Ε. Εθελοντισμός και Προστασία του Περιβάλλοντος

Το πρόγραμμα στόχευε:
1) στην ενίσχυση της ιδέας και των αρχών του εθελοντισμού και την αύξηση του αριθμού των πολιτών που προσφέρουν εθελοντικά στην υλοποίηση δράσεων προστασίας του περιβάλλοντος,
2) στην αύξηση του αριθμού των νέων που προσφέρουν εθελοντική περιβαλλοντική εργασία,
3) στη δημιουργία μόνιμων και σταθερών δικτύων υποστήριξης και ανάπτυξης του εθελοντισμού.Τελικός δικαιούχος ήταν οι Μη Κυβερνητικές Περιβαλλοντικές Οργανώσεις. Το συνολικό ύψος του προγράμματος ήταν 1.000.000 Ευρώ.

ΣΤ. Περιβαλλοντική Αξιοποίηση Παλαιών Κτισμάτων.

Το πρόγραμμα στοχεύει:
1.  Στη διατήρηση και αξιοποίηση της αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς
2. Στην ανάπτυξη των πρωτοβουλιών- παρεμβάσεων τόσο στο δομημένο όσο και στο φυσικό περιβάλλον
3. Στην αναζωογόνηση της κοινωνικής και οικονομικής ζωής σε απομεμακρυσμένες περιοχές
4. Στην ενδυνάμωση του περιβαλλοντικού εθελοντισμού

Το πρόγραμμα χρηματοδοτεί τον εντοπισμό, την ανάδειξη, την αλλαγή χρήσης και την αξιοποίηση αξιόλογων εγκαταλειμμένων κτισμάτων σε περιοχές που έχουν ενταχθεί στο Δίκτυο Φύση 2000 (ή πολύ κοντά σε αυτές),  με σκοπό την χρησιμοποίησή τους  ως κέντρων υποδοχής εθελοντών και ως κέντρων περιβαλλοντικής ενημέρωσης- ευαισθητοποίησης. Στο πρόγραμμα κατατέθηκαν συνολικά 149 προτάσεις. Οι προτάσεις αυτές αφορούσαν 110 περιοχές Natura και το είδος των προς περιβαλλοντική αξιοποίηση κτιρίων ήταν παλαιά σχολεία, κοινοτικά καταστήματα, αρχοντικά, σιδηροδρομικοί σταθμοί κλπ.

Ζ. Διαχείριση προστατευομένων περιοχών.

Το πρόγραμμα αποτελείται από δύο σκέλη:
α) Το τριετές πρόγραμμα διαχείρισης προστατευομένων περιοχών και
β) το ετήσιο πρόγραμμα περιβαλλοντικών παρεμβάσεων τοπικής εμβέλειας.

Α) Το τριετές πρόγραμμα έχει συνολικό προϋπολογισμό  12 εκατομμύρια Ευρώ. Το πρόγραμμα στοχεύει στην αποτελεσματική διαχείριση προστατευομένων περιοχών που δεν εμπίπτουν στη δικαιοδοσία των Φορέων Διαχείρισης. Η διαχείριση των περιοχών αυτών θα πρέπει να περιλαμβάνει δράσεις όπως: Φύλαξης, Παρακολούθησης, Δημιουργίας ήπιων υποδομών, Ενημέρωσης- ευαισθητοποίησης, Υποστήριξη της ανάδειξης και βιώσιμης ανάπτυξης της περιοχής, Εξασφάλιση της βιωσιμότητας της διαχείρισης της περιοχής,
Β) Το ετήσιο πρόγραμμα περιβαλλοντικών παρεμβάσεων τοπικής εμβέλειας προσδιορίζεται σε  προστατευόμενες περιοχές που δεν ανήκουν σε φορείς διαχείρισης αλλά ούτε θα ενταχθούν στο τριετές πρόγραμμα διαχείρισης. Η συνεισφορά του ΥΠΕΧΩΔΕ δεν θα ξεπερνά τα 10.000 € και θα μπορεί να καλύπτει το σύνολο της δράσης.Οι φορείς διαχείρισης και τα ειδικά προγράμματα του ΥΠΕΧΩΔΕ για τις προστατευόμενες περιοχές, συναρθρώνουν ένα πανελλήνιο δίκτυο που καλύπτει το σύνολο σχεδόν των περιοχών Natura. Το δίκτυο αυτό απλώνεται σε όλη την επικράτεια και δεν περιορίζεται μόνο στην προστασία των συγκεκριμένων περιοχών. Μεταφέρει και εφαρμόζει καινοτομικές περιβαλλοντικές πολιτικές και δράσεις που κάθε μία από αυτές δημιουργεί στην ευρύτερη περιοχή εισοδήματα, επιχειρήσεις, νέες θέσεις εργασίας και συμβάλλει στην βελτίωση της ποιότητας ζωής του πολίτη. Αυτή η συνδυασμένη και ολοκληρωμένη παρέμβαση είναι φανερό ότι μπορεί να δημιουργήσει πολλαπλασιαστικά φαινόμενα και να προβάλλει και αναδείξει την περιβαλλοντική συνιστώσα ως βασικό στοιχείο της βιώσιμης ανάπτυξης στη χώρα.

 3. Δράσεις και μέτρα για τις προστατευόμενες περιοχές.

Μετά το Νόμο 3044/2002 υπογράφτηκαν 25 Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις (ΚΥΑ) των Υπουργείων Περιβάλλοντος, Γεωργίας και Ανάπτυξης για τη συγκρότηση των φορέων διαχείρισης όπως επίσης και οι αντίστοιχες 25 Υπουργικές αποφάσεις  της Υπουργού Περιβάλλοντος για τη σύσταση των Διοικητικών τους Συμβουλίων. Μέχρι σήμερα όλα τα ΔΣ των φορέων διαχείρισης έχουν συγκροτηθεί σε σώμα. Οι περισσότεροι φορείς έχουν επεξεργαστεί και ψηφίσει τους από το Νόμο υποχρεωτικούς κανονισμούς (κανονισμός λειτουργίας του ΔΣ, κανονισμός προσωπικού, κανονισμός προμηθειών κτλ). Το σύνολο σχεδόν των φορέων έχει αποστείλει στο ΥΠΕΧΩΔΕ το αίτημα για την έκτακτη επιχορήγηση του από το ΕΤΕΡΠΣ ενώ παράλληλα επεξεργάζονται τα τεχνικά δελτία του μέτρου 8.1 του Επιχειρησιακού Προγράμματος Περιβάλλον (ΕΠΠΕΡ) που θα  αποτελέσει τη βασική χρηματοδοτική πηγή για τα επόμενα τρία τουλάχιστον έτη.      Παράλληλα, σε όσους φορείς δεν έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία  του δημόσιου διαλόγου σχετικά με τις Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες (ΕΠΜ) γίνεται προσπάθεια να εντατικοποιηθούν οι ρυθμοί και οι ΕΠΜ, στο πλαίσιο των διατάξεων του Νόμου, να αποτελέσουν τη βάση για τη σύνταξη των αντίστοιχων ΚΥΑ.  Στην προσπάθεια υποστήριξης των φορέων, στα πρώτα τους βήματα, το ΥΠΕΧΩΔΕ εκτός από την οργανωτική και χρηματοδοτική βοήθεια έχει αναλάβει ορισμένες πρωτοβουλίες όπως:        Την έκδοση σειράς πρακτικών οδηγών σχετικά με κρίσιμα ζητήματα λειτουργία των φορέων διαχείρισης. Οι οδηγοί αυτοί είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας του Υπουργείου με περιβαλλοντικές ΜΚΟ, πανεπιστήμια και ερευνητικούς φορείς. Ένα παράδειγμα αυτής της συνεργασίας είναι ο οδηγός για το «πράσινο επιχειρείν» που αποτελεί το αποτέλεσμα της συνεργασίας του ΥΠΕΧΩΔΕ με το ΠΑΝΔΟΙΚΟ.

–  Τη δημιουργία μίας ειδικής έκδοσης αφιερωμένης στις προστατευόμενες περιοχές.

–  Την έκδοση δεκαεξασέλιδων οδηγών για κάθε περιοχή που καλύπτεται από φορέα διαχείρισης.

–  Την πρόβλεψη για τη δημιουργία ηλεκτρονικού δικτύου των φορέων διαχείρισης

–  Την προώθηση της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού σχετικά με τις προστατευόμενες περιοχές.Για τον καλύτερο συντονισμό των φορέων έχει δημιουργηθεί η επιτροπή «Φύση 2000» η οποία βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία και εκτιμάται ότι μπορεί να συμβάλλει αποφασιστικά  στην διάχυση και την μεταφορά της γνώσης και πληροφορίας τόσο μεταξύ των φορέων διαχείρισης όσο και να προτείνει μέτρα και πολιτικές στο ΥΠΕΧΩΔΕ.Τα ειδικά προγράμματα για τις προστατευόμενες περιοχές είναι όλα σε εξέλιξη εκτός από τα «κτίρια» και τη «διαχείριση» που είναι στο στάδιο της αξιολόγησης των προτάσεων. Θα πρέπει να τονιστεί εδώ ότι πρώτη φορά ανάλογα προγράμματα προκηρύχθηκαν και κατανεμήθηκαν στο πλαίσιο του ΕΤΕΡΠΣ  χρησιμοποιώντας τις βασικές προδιαγραφές διαφάνειας και αντικειμενικότητας που είναι κατοχυρωμένες σε κοινοτικά προγράμματα.

4. Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι διαχειριστικές αρχές των προστατευομένων περιοχών. Το βασικότερο πρόβλημα που μέχρι στιγμής έχει προκύψει σε σχέση με τη διαχείριση των προστατευομένων περιοχών, είναι η ελλιπής πληροφόρηση. Αποτέλεσμα αυτού του επικοινωνιακού κενού είναι να δημιουργούνται αντιλήψεις του στυλ «έρχονται οι οικολόγοι και το ΥΠΕΧΩΔΕ να μας πάρει την περιουσία» αλλά και αντίθετα να καλλιεργούνται προσδοκίες ότι οι φορείς διαχείρισης θα λύσουν όλα τα προβλήματα των περιοχών αυτών και κυρίως το θέμα της απασχόλησης.Ένα σημαντικό θέμα που εντοπίζεται στα πρώτα βήματα λειτουργίας των διαχειριστικών αρχών είναι η δυσκολία συνεργασίας μεταξύ των διαφόρων φορέων που συμμετέχουν στην προσπάθεια.. Τοπική Αυτοδιοίκηση, ΑΕΙ, ΜΚΟ σε πάρα πολλές περιπτώσεις έχουν εκφράσει τη δυσφορία τους για το επίπεδο συνεργασίας. Το πρόβλημα αυτό θα πρέπει να λυθεί άμεσα γιατί αυτοί οι τρεις φορείς είναι οι βασικοί μέτοχοι που εμπλέκονται στην πολιτική διαχείρισης, προστασίας και ανάδειξης των περιοχών Natura. Σημαντικό στοιχείο για την εξομάλυνση και την ανάπτυξη των σχέσεων μεταξύ τους θα αποτελέσει ο καθορισμός των διαφορετικών ρόλων και αρμοδιοτήτων που έχει ο καθένας να επιτελέσει.Όπως ήδη έχει τονιστεί η ΤΑ αποτελεί ένα από τους βασικούς, εάν όχι το βασικό, μέτοχους στη διαχείριση των προστατευομένων περιοχών. Αυτό δεν είναι μία θεωρητική διατύπωση αλλά γεγονός που προκύπτει από την Ευρωπαϊκή εμπειρία. Οι νέες αρμοδιότητες της ΤΑ στις χώρες μέλη της ΕΕ έχουν να κάνουν με την προστασία του περιβάλλοντος και την κοινωνική αλληλεγγύη. Στην χώρα μας δυστυχώς μεγάλο ποσοστό των αιρετών δεν έχει συνειδητοποιήσει πλήρως τις δυνατότητες και τις προοπτικές αυτής της πολιτικής. Όταν μιλούν για περιβαλλοντική πολιτική την περιορίζουν στους ΧΥΤΑ και τους βιολογικούς καθαρισμούς. Οι ΟΤΑ έχουν να παίξουν σημαντικό ρόλο στη διαχείριση των προστατευομένων  περιοχών όχι μόνο με τη θεσμική τους θέση αλλά και με την εμπειρία τους από τις τοπικές ιδιαιτερότητες και ανάγκες.  Η μέχρι τώρα εμπειρία, κυρίως από τα ειδικά προγράμματα, είναι ότι παρότι υπήρξαν προτάσεις πάρα πολύ ενδιαφέρουσες, το γενικό επίπεδο των υποβληθέντων προγραμμάτων δεν ήταν το επιθυμητό. Στο επίπεδο δε της υλοποίησης υπάρχουν πρόσθετα προβλήματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο πρόγραμμα της «βιώσιμης ανάπτυξης» οι μισές περίπου από τις εγκεκριμένες προτάσεις δεν υπέβαλαν ενδιάμεση έκθεση για να τύχουν περαιτέρω χρηματοδότησης.Τέλος, το σημαντικότερο πρόβλημα που θα πρέπει να απασχολήσει άμεσα όλους τους φορείς είναι η «απεξάρτηση» των διαχειριστικών αρχών από την κηδεμονία του ΥΠΕΧΩΔΕ. Αυτό δεν σημαίνει ότι το Υπουργείο δεν θα πρέπει να εκπληρεί τις υποχρεώσεις του σύμφωνα με το Σύνταγμα, το Νόμο αλλά και τις διεθνείς δεσμεύσεις της χώρας. Είναι όμως μεγάλη ανάγκη οι διαχειριστικές αρχές να αποκτήσουν μία σχετική αυτονομία για να μπορούν να εκφράσουν αποτελεσματικότερα τις τοπικές τους ιδιαιτερότητες και ιδιομορφίες αλλά και να μπορέσουν να αναπτύξουν πολιτικές προστασίας και ανάδειξης που θα στηρίζονται όχι μόνο σε θεωρητικά και γενικά υποδείγματα αλλά κυρίως στις ανάγκες της περιοχής τους.

5. Οι προοπτικές της διαχείρισης των προστατευομένων περιοχών.   Βασική πολιτική επιλογή του ΥΠΕΧΩΔΕ είναι η ενεργός προστασία. Η προστασία των περιοχών δηλαδή που θα γίνει σε συνεργασία με τους τοπικούς πληθυσμούς και θα έχει ως αποτέλεσμα την ανάδειξη τους. Η Υπουργός Περιβάλλοντος  κ. Βάσω Παπανδρέου, έχει επανειλημμένα τονίσει ότι ο πλούτος της βιοποικιλότητας της χώρας μας  εάν διαχειριστεί συνετά και αποτελεσματικά μπορεί να αποτελέσει το συγκριτικό μας πλεονέκτημα για μία άλλου τύπου ανάπτυξη. Μία ανάπτυξη συμβατή με το περιβάλλον, σε περιοχές γεωγραφικά  αποκλεισμένες που τα οφέλη της θα διαχέονται σε όλο τον τοπικό πληθυσμό. Στόχος είναι οι προστατευόμενες περιοχές να γίνουν πόλοι τοπικής βιώσιμης ανάπτυξης.Για να γίνει πραγματικότητα αυτός ο στόχος θα πρέπει οι διαχειριστικές αρχές να δουλέψουν προς την κατεύθυνση:  Να ξεπεράσουν γρήγορα την «παιδική» τους ηλικία και να προσπαθήσουν να κτίσουν τις σχέσεις συνεργασίας και κατανόησης με τους τοπικούς πληθυσμούς.   Να επεξεργαστούν και να προτείνουν παρεμβάσεις και πολιτικές που θα στηρίζονται στις τοπικές ιδιαιτερότητες και ιδιομορφίες τους.   Να ενδυναμώσουν τις σχέσεις όλων των εμπλεκομένων φορέων και κυρίως της ΤΑ. Η χωροθέτηση προστατευόμενης περιοχής στα διοικητικά όρια ενός ΟΤΑ θα μπορούσε πχ να αποτελέσει κριτήριο κατανομής της ΣΑΤΑ.  Να συνεργαστούν και να παρεμβαίνουν στα προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης.  Τα ειδικά προγράμματα διαχείρισης προστατευομένων περιοχών του ΕΤΕΡΠΣ να μετεξελιχθούν σε ένα Ελληνικό LIFE.  Να αναπτύξουν πρωτοβουλίες που θα βοηθήσουν στη συνοχή του τοπικού κοινωνικού ιστού.

Προς αυτή την κατεύθυνση σημαντικό ρόλο έχει να παίξει το «πράσινο επιχειρείν» γιατί θα φέρει νέες επιχειρήσεις, θα δημιουργήσει νέα εισοδήματα και θέσεις εργασίας. Από αυτή την άποψη είναι πολύ σημαντική η θεματολογία του σημερινού σας συνεδρίου και θα ήθελα να σας εκφράσω για μία ακόμη αφορά τις ευχαριστίες μου για την ευγενική σας πρόσκληση.

Ράλλης Γκέκας